81 - Ἡ κατάρα
ποὺ δέρνει τὸ γένος
Πῶς εἶναι δυνατὸν ὁ
μοναδικὸς πολιτισμὸς τοῦ σύμπαντος νὰ ἀντιπροσωπεύεται σήμερα ἀπὸ τὸν Γραικῦλο
τῆς Ἑλλαδίτσας; Τί ἔφταιξε; Ἰδοὺ τὸ μέγα ἐρώτημα ποὺ ταλανίζει ὅλους τοὺς
σκεπτομένους ἀνθρώπους ἐπὶ τῆς γῆς, συμπεριλαμβανομένων καὶ Ἑλλήνων. Στὸ ὀπισθόφυλλο
τῶν πρώτων ἐκδόσεων τῆς "Συγκριτικῆς Ἱστορίας Ἑλλάδος καὶ Τουρκίας" (Ἑστία,
1978) ἔγραψα: "Ἡ ἠθικὴ παρακμὴ στὴν ὁποία ἔχουν πλέον βυθισθῆ οἱ Ἕλληνες
σήμερα καὶ τοὺς ὁποίους οἱ λαϊκοὶ τραγουδιστὲς τολμοῦν μὲ ἀριστοφανικὸ τρόπο νἀ
ἀποκαλοῦν κωλοέλληνες, προβλέπεται ἤδη ἀπὸ τον Ἐλευθέριο Βενιζέλο, τὸ 1919, σὲ ἀνύποπτο
χρόνο, μὲ τὶς ἑξῆς ἐκπληκτικὲς του δηλώσεις ποὺ ἀποσιωπήθηκαν ἐπιμελῶς ἀπὸ τοὺς
Ἕλληνες ἱστορικούς: "Ὅταν βλέπω τοιαύτας ταπεινότητας... τότε φθάνω σχεδὸν
εἰς ἀπελπισίαν καὶ ἀρχίζω νὰ σκέπτομαι μήπως εἶχον δίκαιον οἱ μυκτηρίζοντες τὴν
μικρασιατικὴν πολιτικήν μου καὶ μήπως πράγματι τὸ ἀνάστημά μας εἶναι μικρότερον
ἀπὸ ἔργα τοιαύτης ἐπιβολῆς... Καὶ ὑπὸ τῶν Δυνάμεων ἀποφασισθεῖσα μόλις πρὸ 60 ἡμερῶν
καθαρῶς ἑλληνικὴ κατοχὴ τῆς Σμύρνης, ἥτις ἐθεωρήθη καὶ δικαίως ὡς ἀπαρχὴ μίας
νέας ἑλληνικῆς μεγαλουργίας, θ'ἀποδειχθῇ ὅτι δὲν ἦτο παρὰ ἑν μετέωρον
στιγμιαίας λάμψεως, τὸ ὁποῖον ἐφώτισε μόνον τὴν ἑλληνικὴ ἀθλιότητα".
Πόσες φορὲς στὴν
μακρόχρονη ζωή μου δὲν ἄκουσα τὸ ἴδιο ἀκριβῶς παράπονο ἀπὸ φωτισμένους Ἕλληνες
συνεργάτες καὶ φίλους! Ὁ Κωνσταντῖνος
Καραμανλῆς ὁ Πρεσβύτερος μοῦ ἔλεγε: "Δημήτρη, ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες εἴμεθα ἀνίκανοι
νὰ οἰκοδομήσουμε κράτος. Ἐχρειάσθη νὰ τὸ κάνῃ γιὰ μᾶς ὁ Μακεδὼν Ἀλέξανδρος καὶ
οἱ Τοῦρκοι". Ὁ Γιῶργος Καψάλης, ἱδρυτὴς τῆς ἐφημερίδος "Στόχος"
στὸ γραφεῖο του ἀπέναντι ἀπὸ τὴν Παλαιὰ Βουλή, ἀπαντοῦσε στὸ ἐρώτημα μου:
"Γιατί Γιῶργο ἔχεις ἐδῶ τόσες βυζαντινὲς σημαῖες, ἐμβλήματα καὶ κονκάρδες
ποὺ πουλᾶς στοὺς ἀναγνῶστες σου;". Γελοῦσε καὶ ἀπαντοῦσε: "Διότι,
Δημήτρη μου, αὐτὸ ζητοῦν οἱ μαλάκες καὶ
καθυστερημένοι Ἕλληνες!" Τὰ ἴδια περίπου μοῦ ἔλεγε καὶ ὁ προπαγανδιστὴς τῆς
21ης Ἀπριλίου, ἐξαίρετος διανοούμενος καὶ πρώην κομμουνιστὴς Γεώργιος Γεωργαλᾶς
γιὰ τὴν κατάντια τῶν Γραικύλων.
Πονᾶμε γιὰ τὴν κατάντιά
μας αὐτὴ καὶ κλαῖμε ζεστὰ δάκρυα. Στὸ ὄνειρό μας περιμένουμε τὸν Σωτήρα, τὸν Ἡγέτη,
ποὺ θὰ ἔλθῃ ὡς Λένιν νὰ σώσῃ τὸν λαό μας, ὁ ὁποῖος εὑρίσκεται στὴν ἴδια θλιβερὴ κατάσταση ποὺ ἦσαν οἱ ἀδελφοί μας οἱ Ῥῶσοι πρὶν ἀπὸ τὴν Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση. Ἤ μήπως πρόκειται γιὰ φροῦδες ἐλπίδες;
Δημήτρης
Κιτσίκης 27 Δεκεμβρίου 2013
Στην Ελλάδα, αν βέβαια δεν κάνω λάθος, υπάρχουν τρεις διαφορετικοί όροι : γένος, έθνος και κράτος. Καμιά φορά κάποιοι εκθεσάδες χρησιμοποιούν τον όρο πολιτεία, που μόλις το διαβάζεις ή το ακούς καταλαβαίνεις ότι ο άλλος σε δουλεύει διότι αναφέρεται σε έναν ανύπαρκτο ουτοπικό κρατικό παράδεισο. Υπάρχει, τέλος, και κάτι ανώνυμο που μας απασχολεί φατάζομαι πολύ τελευταία - και μας απασχολεί από τότε που γεννήθηκα αλλά σίγουρα προϋπήρχει, δηλαδή την ανυπαρξία όλων αυτών των κατηγοριών, Ας αρχίσουμε λοιπόν από τις τρεις πρώτες.
ReplyDeleteΗ λέξη γένος αναφέρεται στους ορθόδοξους ελληνόφωνους Χριστιανούς της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, που έχουν μια θολή αναμνηση της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ως χριατιανικής κοινότητας στην οποία κάποτε ζούσανε. Οι δυτικοσπουδαγμένοι ιστορικοί του 21 έχουν την τάση να υποβιβάζουν τη θρησκευτικότητα και την κοινότητα των Ελλήνων, Ρωμιών ή Γραικών που ήταν η πλειοψηφία των επαναστατών του 21.
Η λέξη έθνος έχει δύο πηγές : μια γαλλική και μια γερμανική. Το γαλλικό έθνος είναι οι υπήκοοι του Βασιλέως της Γαλλίας οι οποίοι αποφασίζουν να κρατήσουν το κράτος του Βασιλιά χωρίς τον Βασιλιά. Αντίθετα, το γερμανικό έθνος είναι οι άνθρωποι που θέλουν να συσταθούν σε κράτος, με ή χωρίς βασιλιά. Το γαλλικό έθνος έχει κράτος, το γερμανικό δεν έχει.
Τέλος, το κράτος είναι μια γεωγραφική ή άλλως τοπική έκταση εντός της οποίας κάποια πράγματα επιτρέπονται και κάποια άλλα απαγορεύονται, και όπου εκτελούνται διαταγές. Αυτός στον οποίον αποδίδονται οι αποφάσεις που αφορούν όσους βρίσκονται εντός του κράτους ονομάζεται και πάλι κράτος, η βασιλιάς, ή κυβέρνηση ,ή κάτι άλλο. Εν ολίγοις, το κράτος είναι μια εδαφική επικράτεια, ενω το έθνος και το γένος δεν είναι.
Στην περίπτωση της Ελλάδας η μεγαλύτερη σύγχυση προκαλείται από τη λέξη έθνος. Όταν ακούς γένος, και δεν αισθάνεσαι Έλλην Χριστιανός Ορθόδοξος - προσοχή στο Έλλην - καταλαβαίνεις ότι αυτό το πράγμα δεν σε αφορά και ότι αφορά αυτούς που το αισθάνονται, όπως π.χ. αυτοί που εκκλησιάζονται τακτικά. Στην Κύπρο υπάρχει αν εχω καταλάβει καλά περισσότερο το συναίσθημα του Γένους απότι στην ηπειρωτική Ελλάδα, πράγμα που δικαιολογείται και από τον "αλύτρωτο" χαρακτήρα του νησιού. Δεν έχει ενωθεί με την Ελλάδα, βρίσκεται υπό ξένη απειλή και εν μέρει κατοχή, είχε πρόσφατα θρησκευτικό ηγέτη, όπως είχανε κάποτε και οι Έλληνες τον Παλαιών Πατρών Γερμανό
Με το κράτος πάλι κάτι βγαίνει. Υπάρχει κράτος, δεν υπάρχει κράτος. Λειτουργεί καλά, δεν λειτουργεί καλά. Απειλείται, δεν απειλείται. Κάπως καταλαβαίνουμε περί τίνος πρόκειται.
Με το έθνος είναι που μπλέκουμε τα μπούτια μας. Ας πάρουμε λοιπόν τις δύο πηγές, τη γαλλική και τη γερμανική. Αν υπάρχει ελληνικό έθνος, πλησιάζει περισσότερο στο γαλλικό ή στο γερμανικό ;
Εάν το νεοελληνικό κράτοςς - ήδη βλέπετε ότι το νεο- δημιουργεί ΠΡΟΒΛΗΜΑ μοιάζει στο γαλλικό, τότε το νεοελληνικό κράτος προυπάρχει του έθνους. Εάν το ελληνικό έθνος προυπάρχει του νεοελληνικού κράτους, τοτε το ελληνικό έθνος μοιάζει στο γερμανικό.
Ίσως επανέλθω σύντομα. Πάντως ήδη φαντάζομαι ότι ο αναγνώστης αισθάνεται ότι αν υπάρχει, το ελληνικό έθνος δεν μοιάει ούτε στο γαλλικό ούτε στο γερμανικό. Και αν δεν υπάρχει, τότε τι υπάρχει ; Διότι κάτι πρέπει να υπάρχει. Δεν μπορεί δέκα και βάλε εκατομμύρια άνθρωποι να είναι σκιές του Άδη απο τότε που γεννηθήκανε.
Σημείωση : αν έχουνε καποια βάση αυτά που λέω, οι αναγνώστες του Στόχου που ζητάγανε βυζαντινές κονκάρδες και σημαίες με δικέφαλους αετούς θέλανε να ανήκουνε στο Γένος.Υπήρχανε και τραμπούκοι στον Ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης, οι οποίοι δεν είναι κατανάγκη κακοί άνθρωποι, αλλά όχι ιδιαίτερα γραμματιζούμενοι, συνήθως.
ReplyDeleteΣημείωση δεύτερη : λάθος. Όταν ζητάνε τις κονκάρδες και τις σημαίες, εμφανίζονται να θέλουνε να ανήκουνε όχι στο γένος, αλλά στο κράτος.
ReplyDeleteἘνδιαφέροντα αὐτὰ ποὺ γράφετε Κωνσταντῆ, ἀλλὰ δυστυχῶς ὁ ἀποκαλούμενος ἐθνικόφρων δὲν φθάνει στὸ ἐπίπεδο νὰ σκέφτεται καὶ νὰ ἀναλύῃ ὅρους. Αὐτὸ ἐννοοῦσε ὁ Γιῶργος Καψάλης ὁ ὁποῖος περιφρονοῦσε τὸ κοινό του γιὰ τὴν ἀνυπαρξία σκέψεως.
ReplyDeleteΔημήτρης Κιτσίκης
Το καλύτερο νομίζω για το έθνος ως Έλληνες να κρατάγαμε όπως το χρησιμοποιούσε ο Οδυσσέας στην Οδύσσεια "Έθνεα νεκρών" άρα πολύ μεγάλες ομάδες, όταν κατέβηκε στον κάτω κόσμο. Έχει πολύ μεγάλη σημασία να επαναπροσδιορίσουμε βασικούς όρους σήμερα, για να πάμε πάλι μπροστά.
ReplyDeleteΈχουμε χαθεί πολιτιστικά.
Δύο παρατηρήσεις
ReplyDeleteα) Νομίζω ὅτι ρίζα τοῦ προβλήματος ἀποτελεῖ ὅτι "ἐμεῖς" πρῶτα φτιάξαμε κράτος - ἐδῶ πού τά λέμε ἡ νεοελληνική κρατική κατασκευή εἶναι ἐντελῶς ξενόφερτη - καί πάνω σέ αὐτό προσπαθήσαμε νά ὁρίσουμε τό ἔθνος. Ἐξ οὖ καί ἡ ἀνυπαρξία ἐθνικῆς συνείδησης, πού προσπαθοῦμε νά τήν καλύψουμε μέ ἐθνικιστικά ἰδεολογήματα καί στεῖρα προγονοπληξία ...
β) Νομίζω ἀκόμη ὅτι ἄν ἕνας ἄνθρωπος πουλάει, προπαγανδίζει, χαρίζει στούς μαλ...( κατ' αὐτόν ) Ἕλληνες αὐτό πού θέλουν, καί ἄς διαφωνεῖ μέ τίς ἐπιθυμίες τους, τότε καί ὁ ἴδιος μαλ... εἶναι καί ὄχι φωτισμένος. Χωρίς νά ἔχω γνωρίσει τόν συγκεκριμένο ἤ ἀναλόγους ἀνθρωπους, ἀλλά ἐκεῖ καταλήγω ...
Τό σωστό καί πρέπον εἶναι νά κάνεις ὁρατή καί κατανοητή τήν μαλ... τοῦ κόσμου, ὄχι νά τήν ἐκμεταλλευτεῖς...
Σωστά, Ζαρατούστρα, τὰ περὶ μαλακίας καὶ πῶς πρέπει νὰ ἀντιμετωπισθῇ. Ἀλλὰ δὲν δύναμαι νὰ ἐννοήσω γιατὶ τόσοι πολλοὶ δὲν γράφουν ὁλόκληρη τὴν λέξη μαλακία, πόσο μᾶλλον ποὺ πρόκειται γιὰ ἀρχαιοελληνικὴ λέξη καὶ ἔκφραση τῆς Ἁγίας Γραφῆς! Πρὸς τί αὐτὴ ἡ σεμνοτυφία; Φαίνεται πὼς ἔχουμε ξεπεράσει σὲ ὑποκρισία καὶ τοὺς Ἀγγλοσάξωνες. Ποὺ εἶσαι Χάρρυ Κλὺνν μὲ τὶς ἠχητικὲς ἀποσιωπητικὲς τελεῖες!
ReplyDeleteΔημήτρης Κιτσίκης
Ἔτσι ὅπως τό θέτετε ἔχετε δίκιο.
ReplyDeleteἈλλά ἐδῶ δέν πρόκειται περί σεμνοτυφίας. Φυσικά στίς ἄμεσες σχέσεις κάί ἔπαφές, ὅπου κυριαρχεῖ τό προσωπικό στοιχεῖο, ἡ σεμνοτυφία εἶναι ἀνεπίτρεπτη. Τό ἴδιο καί σέ κάθε ζωντανή στιγμή τῆς ζωῆς, πού εἶναι ἀνεπανάληπτη.
Ὅμως ἡ ἀνταλλαγή θέσεων καί ἀπόψεων, μέσῳ τοῦ ἀχανοῦς καί ἀπροσώπου διαδικτύου, διαφέρει στό ὅτι ὁ προσωπικός παράγοντας περνάει σέ δεύτερη καί τρίτη μοῖρα. Θεωρῶ ὅτι αὐτή ἡ ἀπρόσωπη ἐπαφή πρέπει νά εἶναι ὅσο γίνεται ψυχρότερη. Ὁ συναισθηματισμός τῶν λέξεων, ὁ τόσο ἀπαραίτητος καί οὐσιαστικός στόν ζωντανό λόγο, ὅταν κυριαρχεῖ σέ τέτοιες καταστάσεις αὐτό ἀποβαίνει εἰς βάρος τοῦ νοήματος.
Κατ' ἀναλογίαν λανθασμένο θά ἦταν νά γράψουμε ἕνα ἐπιστημονικό σύγγραμα στήν μαλλιαρή τοῦ Ψυχάρη ..., ἤ νά τελεῖται ἡ Θεία Λειτουργία στήν πλέρια δημοτικιά ..
Eδώ υπάρχει ένα θέμα. Νομίζω πως έχει δίκιο ο Κιτσίκης. Η λογοκρισία και η αυτολογοκρισία σε όλα τα επίπεδα είναι κυρίαρχη στην Ελλάδα που ξέρουμε, Για παράδειγμα, ενώ δεν υπήρχε αριστοκρατία λόγω Τουρκοκρατίας, οι ταξικές διαφορές είναι φοβερά έντονες στην Ελλάδα και αναπαράγονται ακριβώς με μη λεκτικο, μη παραδεδεγμένο τρόπο ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΕΠΑΦΕΣ, Δηλαδή γίνεται το αντίστροφο από αυτό που λέτε : οι άμεσες σχέσεις και επαφές δεν είναι άμεσες και ολοκληρωμένες, ακριβώς επειδή στη μη ολοκλήρωσή τος στηρίζεται το οικοδόμημα της καταστροφής. Υπάρχει ένα άτυπο πρωτόκολλο στις επαφές του Νεοέλληνα : πρέπει να μιλάμε μόνο για διασκέδαση. Οι πιο σοβαρές συζητησεις, για τα λεφτά, την υγεία, τη φιλοσοφία, κ.λπ. είναι για τους σπασίκλες και για τους ενδεδειγμένους χώρους, Η θρησκεία είναι για τους γέροντες και τους ιερεις. Έτσι βρέθηκε ένας ολοκληρος λαός από κει που είχε και του πουλιού το γάλα να ψάχνει στα σκουπίδια. Το μυαλό του ήταν κομματιασμένο μεταξύ προσωπικης ζωής και υποθετιώων θεσμών που είχε ο καθένας το δικό του ζαργκόν, τη δική του διάλεκτο. Τώρα όλα αυτά καταρρέουνε για τους πολλούς , και νιωθέι ο Έλληνας ότι τον έχουνε εξαπατήσει, αλλά δεν ξέρει ποιος. Το δημοτικιστικό κίνημα είχε δίκιο, μόνο που πήρε από νωρίς τον αέρα που περιγράφει ο κος Κακλαμάνης στα κείμενα αναρτημένα στο μπλογκ Αρετή και Τόλμη αυτολογοκρίθηκε και αυτός, πήρε μοια χροιά στάνης που δεν ήτανε στάνη. Αν αρχίσετε να διαβάσετε αρχαία κείμενα σε ξένες μεταφράσεις - εγώ δεν ξέρω αρχαία - αρχίζετε να καταλαβαίνετε ότι οι δημοτικιστές τα διέστρεψαν από αισθητική πλευρά. Γιατί όμως ; Διότι οι αρχαίοι συγγραφείς δεν αυτολογοκρίνονται, πολύ λιγοτερο τουλάχιστον απο τους νεοέλληνες μεταφραστές τους.Έχει απόλυτο δίκιο ο Κιτσίκης. Ο φόβος του μην πω κάτι άπρεπο και ενοχλήσω βρίσκεται πίσω από τη σκλαβιά του Νεοέλληνα.Και αυτός ο τρόμος έχει εδραιωσει μιαν άτυπη ιερτική εξουσία που κανείς δεν ξέρει πού βρίσκεται και ποιος την ασκεί. Η εξουσία αυτή βασίζεται έβαια στο φόβο του θανάτου, αλλά στην Ελλάδα βασίζεται και σε μιαν απαίσια ομερτά.
DeleteΓια να δώσω ένα πρόχειρο παράδειγμα : η αρχαία Ελλάδα δεν ξεκιναει από τον Όμηρο,αλλά από τον Αρχίλοχο.Αυτός λέει - την πέταξα την ασπίδα μου και γλίτωσα το τομάρι μου - και το έκανε τραγούδι. Ενώ οι μαλάκες οι αριστοκράτες και οι στρατόκαυλοι της εποχής του λεγανε ή ταν ή επί τας - τράβα σφάξου υπέρ πατρίδος, για μας δηλαδή.
DeleteΣτήν οὐσία τῶν σχολίων σου δέν διαφωνῶ Κωνσταντῆ. Ἀλλά ἐγώ εἶπα κάτι διαφορετικό. Διεχώρισα τήν ἐπαφή, τό ἄμεσο βίωμα καί ἔκφραση, τήν ρέουσα πραγματικότητα, ἀπό τήν ἀπρόσωπη σχέση πού ἔχει μιά ἄλλη σχέση μέ τόν χρόνο. Στήν πρώτη περίπτωση καταδικάζω τήν σεμνοτυφία και τήν ὑποκρισία, ὅπως καί τήν αὐτολογοκρισία. Στήν δεύτερη περίπτωση, ὅπου ὁ χρόνος παγώνει καί τά πρόσωπα γίνονται κάτι λιγώτερο ἀπό σκιές, οἱ προηγούμενες ἔννοιες ἁπλά δέν ὑφίστανται...
DeleteἈπρόσωπες καταστάσεις μπορεῖ νά εἶναι τελείως ἀνόμοιες ποιοτικά, καί τό διαδίκτυο, ἀλλά καί ἡ στιγμή πού ὁ ἐπιστήμονας ἀποδεικνύει ἕνα μαθηματικό θεώρημα ἤ βάζει τά θεμέλια μιᾶς νέας ἰδεολογίας. Ὄχι ὅμως ἡ τέχνη πού ἀπαιτεῖ τήν ὕπαρξη κοινοῦ, ἀκόμα καί ἄν αὐτό ὑφίσταται μόνον στήν φαντασία τοῦ καλλιτέχνη. Νομίζω ὅτι τό τραγούδι τοῦ Ἀρχίλοχου σέ αὐτή τήν περίπτωση ἐμπίπτει. Καί καλῶς τά γράφει ἔτσι ... Ἀρχαία Ἑλλάδα ὅμως εἶναι καί ὁ Πλάτων , ὁ Άρχιμήδης, ἤ ὁ Θουκυδίδης ...
Ὅσο γιά τούς δημοτικιστές, ἴσως εἶμαι λίγο κολλημένος, ἀλλά δέν ἀντέχω ὅλο αὐτό τό καπέλωμα πού ἐπεχείρησαν καί πραγματοποίησαν ὄχι μόνον στήν λογοτεχνία ἀλλά καί στόν χῶρο τῶν ἰδεῶν καί τῆς ἐπιστήμης. Ἀλλά ἄς μήν ἐπεκταθῶ γιατί θά ξεφύγουμε πολύ...
Ίσως η λεπτότητα είναι το συνώνυμο της ελευθερίας.
Delete