215 - Δικτατορία καὶ οἰκονομικὴ κρίση. Ἐν αναμονῇ τοῦ ἑλληνικοῦ πραξικοπήματος

215 - Δικτατορία καὶ οἰκονομικὴ κρίση. 

Ἐν αναμονῇ τοῦ ἑλληνικοῦ πραξικοπήματος

Τὸ πραξικόπημα εἶναι ἕνα μέσον καταλήψεως τῆς ἐξουσίας, εἴτε μιᾶς ἐργατικῆς σοσιαλιστικῆς ἐπαναστάσεως (ῥωσικὸς μπολσεβικικὸς Ὀκτώβρης τοῦ 1917), εἴτε μιᾶς ἀστικῆς καπιταλιστικῆς ἐπαναστάσεως (ἑλληνικὸ Γουδὶ τοῦ 1909). Συχνά, ἡ δικτατορία δὲν ἐγκαθίσταται μὲ πραξικόπημα : παραδίδεται ἡ χώρα προσωρινὰ στὸν δικτάτορα ἀπὸ τὰ στελέχη τῆς ἐνδιαφερομένης κοινωνικῆς τάξεως ποὺ εὑρίσκεται ἤδη στὴν ἀρχὴ ἀλλὰ κινδυνεύει νὰ τὴν χάση, εἴτε αὐτὴ εἶναι ἡ ἀστικὴ τάξη, εἴτε εἶναι ἡ ἐργατική. Ἔτσι στὶς 4 Αὐγούστου 1936 ὁ ἴδιος ὁ βασιλεὺς παρέδωσε στὸν Μεταξᾶ τὴν Ἑλλάδα μὲ δικτατορικὲς ἐξουσίες. Ἡ ἀνάγκη τῆς δικτατορίας ἐμφανίζεται πάντα ὅταν ἕνα ταξικὸ καθεστὼς εὑρίσκεται σὲ παρακμή. Ἔτσι τὸ πολωνικὸ καθεστὼς τῆς ἐργατικῆς τάξεως ἠσθάνθη τὴν ἀνάγκη ἐπιβολῆς τῆς δικτατορίας τοῦ στρατηγοῦ Γιαρουζέλσκι ὅταν συνειδητοποίησε ὅτι εὑρίσκετο σὲ παρακμή. Ὁμοίως ἡ ἀνάγκη ἐπιβολῆς δικτατορίας στὶς ΗΠΑ ἐνεφανίσθη μετὰ τὸ 1932 ὅταν τὸ ἀμερικανικὸ καθεστὼς τῆς ἀστικῆς τάξεως συνειδητοποίησε ὅτι εὑρίσκετο σὲ παρακμὴ μετὰ τὴν φοβερὴ οἰκονομικὴ κρίση τοῦ 1929, τὸν κίνδυνο κομμουνιστικῆς ἐπαναστάσεως στὴν διάρκεια τοῦ Ψυχροῦ Πολέμου στὴν δεκαετία τοῦ 1950 καὶ τὸν κίνδυνο ἰσλαμικῆς ἐπαναστάσεως μετὰ τὴν πτώση τοῦ σοσιαλιστικοῦ στρατοπέδου τὸ 1989.

Στὸ τέλος τοῦ πρώτου παγκοσμίου πολέμου, ἡ ἀμερικανικὴ κυβέρνηση ἐπέρασε στὸ Κογγρέσσο, πρὸς χάριν τῶν παλαιῶν πολεμιστῶν, ἕναν νόμο ποὺ προσέφερε τὴν πληρωμὴ ὁμολόγων ποὺ θὰ ὡλοκληρώνοντο τὸ 1945. Ἀλλὰ ἡ οἰκονομικὴ κρίση τοῦ 1929 κατέστρεψε τὶς οἰκονομίες καὶ τὶς ἐργασίες τῶν παλαιῶν πολεμιστῶν μὲ ἀποτέλεσμα αὐτοὶ νὰ κατέβουν στὸν δρόμο. Ἀπαιτοῦσαν ἀπὸ τὴν κυβέρνηση νὰ τοὺς πληρώση τὸ "δῶρο" ἀμέσως, τὸ λεγόμενο bonus, καὶ ὠργανώθησαν σὲ ὁμάδα πιέσεως ποὺ ἔγινε γνωστὴ ὡς bonus army.

           

Τὸ 1932, 60.000 παλαιοὶ πολεμιστὲς ἀνέβηκαν στὴν ὁμοσπονδιακὴ πρωτεύουσα τῆς Οὐσιγκτῶνος, ἀπαιτώντας τὸ μπόνους. Πολλοὶ ἀπὸ αὐτοὺς κατοικοῦσαν σὲ μία φτωχογειτονιά, κοντὰ στὸ κτίριο τοῦ Κογγρέσσου ποὺ ἐλέγετο Hooverville. Στὶς 28 Ἰουλίου 1932, οἱ στρατηγοὶ MacArthur, Eisenhower καὶ Patton, οἱ ὁποῖοι ἀργότερα ἀνεδείχθησαν στρατιωτικοὶ ἡγέτες στὸν δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, ἐχρησιμοποίησαν ἅρματα μάχης, ξιφολόγχες καὶ σπαθιὰ γιὰ νὰ ἐκδιώξουν τὸ bonus army  ἀπὸ τὴν πρωτεύουσα. Ἔβαλαν φωτιὰ καὶ κατέστρεψαν ὁλοσχερῶς τὸ Hooverville. Οἱ ἄνεργοι παλαιοὶ πολεμιστὲς εἶχαν ἔλθει ἀπὸ παντοῦ καὶ εἶχαν συρρεύσει σὲ ὅλες τὶς μεγάλες ἀμερικανικὲς πόλεις. Οἱ τενεκεδουπόλεις τους ὠνομάζοντο Hoovervilles. Στὴν Οὐασιγκτῶνα, οἱ 60.000 παλαιοὶ πολεμιστὲς ἐπὶ τρεῖς ἡμέρες εἶχαν καταλάβει τὴν Pennsylvania Avenue, κεντρικὴ λεωφόρο τῆς ἀμερικανικῆς πρωτευούσης καὶ ἐλέγετο ὅτι τοὺς εἶχε ὠργανώσει τὸ κομμουνιστικὸ κόμμα τῶν ΗΠΑ.

           

Ὁ στρατηγὸς ἐν ἀποστρατείᾳ τῆς ἐλὶτ τοῦ Ναυτικοῦ, τῶν πεζοναυτῶν (marines) ὁ Smedley Butler, ἥρωας τῶν παλαιῶν πολεμιστῶν καὶ σφόδρα ἀντίθετος στὴν κυβέρνηση τοῦ προέδρου Χοῦβερ (Hoover), κατεκεραύνωνε τὸ ἀμερικανικὸ κατεστημένο σὲ πάμπολλες ὑπαίθριες ὁμιλίες του. Ὁ Butler (1881-1940)  ποὺ ἀπεκάλεσε "γκάνγκστερ τοῦ καπιταλισμοῦ",  τὸν ἴδιο τὸν ἑαυτό του, ντρεπόμενος γιὰ τὶς πρότερες δραστηριότητές του, ἔγραψε ἕνα βιβλίο τὸ 1935, μὲ τίτλο War is a Racket ("Ὁ πόλεμος εἶναι μία γκανκστερικὴ ὑπόθεση") στὸ ὁποῖο ἔγραφε τὰ ἑξῆς : "Ὁ πόλεμος εἶναι μία γκανγκστερικὴ ὑπόθεση. Πάντοτε ἦταν. Εἶναι ἡ πλέον προσοδοφόρα καὶ σίγουρα ἡ πλέον ἀνήθικη. Εἶναι ἡ μόνη ποὺ ἔχει τέτοια διεθνῆ διάσταση... Τὰ κέρδη μετρῶνται σὲ δολλάρια καὶ οἱ ἀπώλειες σὲ ζωές".

           

Ἐνθυμούμενος τὶς παλαιές του δραστηριότητες ἔγραφε : "Ἐβοήθησα γιὰ νὰ μετατρέψω τὸ Μεξικὸ καὶ ἰδιαιτέρως τὸ Tampico σὲ μία ἀσφαλῆ περιοχὴ γιὰ τὰ πετρελαϊκὰ συμφέροντα τῶν ΗΠΑ τὸ 1914. Ἐβοήθησα γιὰ νὰ μετατρέψω τὴν Ἁΐτη καὶ τὴν Κούβα σὲ μία ὑπάκοη περιοχὴ γιὰ νὰ δύνανται τὰ παιδιὰ τῆς National City Bank νὰ εἰσπράτουν χρήματα. Ἐβοήθησα στὸν βιασμὸ μισῆς δωδεκάδος κεντροαμερικανικῶν δημοκρατιῶν γιὰ τὰ συμφέροντα τῆς Wall Street. Ὁ κατάλογος τῶν γκανγκστερικῶν πράξεων εἶναι μακρύς. Ἐβοήθησα στὴν ἐξάγνιση τῆς Νικαράγουας πρὸς χάριν τοῦ διεθνοῦς τραπεζικοῦ οἴκου τῶν Brown Brothers τὸ 1909-1912. Ἔφερα τὸ φῶς στὴν Δομινικανὴ Δημοκρατία πρὸς χάριν τῶν ἀμερικανικῶν συμφερόντων ζακχάρεως τὸ 1916. Ἐβοήθησα νὰ μετατραπῆ ἡ Ὁνδούρας σὲ ἕναν σωστὸ χῶρο γιὰ τὶς ἀμερικανικὲς ἑταιρεῖες φρούτων τὸ 1903. Στὴν Κίνα τὸ 1927, ἐβοήθησα τὴν Standard Oil  νὰ πραγματοποιήση χωρὶς ζημιὰ τὴν δουλειά της... Θὰ ἠμποροῦσα νὰ εἶχα δώσει στὸν Ἄλ Καπόνε μερικὰ μαθήματα. Τὸ περισσότερο ποὺ ὁ Ἄλ Καπόνε ἠμποροῦσε νὰ κάνη ἦταν νὰ διευθύνη τὶς γκανγκστερικὲς του ἐνέργειες σὲ τρεῖς διαφορετικὲς ἀστικὲς περιοχές. Ἐμεῖς οἱ Marines ἐδράσαμε σὲ τρεῖς διαφορετικὲς ἠπείρους.... Τὰ ἀνδραγαθήματά μας κατὰ τῶν Ἀμερινδιάνων, τῶν Φιλιππινέζων, τῶν Μεξικανῶν καὶ ἐναντίον τῆς Ἱσπανίας συγκρίνονται μὲ τὶς ἐκστρατεῖες τοῦ Τζένγκις Χάν, τῶν Ἰαπωνέζων στὴν Μαντσουρία καὶ τῆς ἀφρικανικῆς ἐπιθέσεως τοῦ Μουσσολίνι. Καμμία χώρα δὲν ἐκήρυξε ποτὲ τὸν πόλεμο ἐναντίον μας προτοῦ τῆς κάνουμε τὴν τιμὴ νὰ τῆς κηρύξουμε ἐμεῖς τὸν πόλεμο. Ὁλόκληρη ἡ ἱστορία μας ἀποδεικνύει πὼς ποτὲ δὲν ἐκάμαμε ἕναν ἀμυντικὸ πόλεμο".

Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι αὐτὴ ἡ πολὺ σημαντικὴ προσπάθεια ἐπιβολῆς στρατιωτικῆς δικτατορίας, στὶς ΗΠΑ τὸ 1932-1934, ἀπεσιωπήθη τελείως ἀπὸ τὴν ἀμερικανικὴ ἱστοριογραφία, σὲ σημεῖο νὰ μὴν δύναται κανεὶς νὰ εὕρη οὔτε μία ὑποσημείωση στὰ ἱστορικὰ ἐγχειρίδια τῶν ΗΠΑ ποὺ νὰ μνημονεύη τὸ γεγονός. Οἱ ἱστορικοὶ δύνανται νὰ γνωρίζουν γιὰ τὸ ἀποτυχὸν πραξικόπημα, ἐφ' ὅσον τὸ θελήσουν, ἀπὸ τὰ πρακτικὰ τῶν συνεδριάσεων μιᾶς ἐρευνητικῆς ἐπιτροπῆς ἐπὶ τοῦ θέματος ποὺ ἐσυστάθη ἀπὸ τὴν Βουλὴ τῶν Ἀντιπροσώπων τοῦ Κογγρέσσου, τὴν Dickstein-McCormack Committee (1934-1935). Ὁ τίτλος τῆς ἐπιτροπῆς ἦταν "Εἰδικὴ Ἐπιτροπὴ γιὰ τὶς μὴ ἀμερικανικὲς δραστηριότητες"(Special Committee on Un-American Activities). Δυστυχῶς τὰ πρακτικὰ δὲν μᾶς διαφωτίζουν ὡς πρὸς τὴν ἀκριβῆ ἡμερομηνία στὴν ὁποία ἐξεκίνησε ἡ συνωμοσία καὶ ποῖος ἦτο ὁ ἐγκέφαλος.

           

Σὲ μία χώρα ὅπου τὸ χρῆμα εἶναι ἡ ῥαχοκοκαλιὰ οἱασδήποτε δράσεως, ἡ συνωμοσία εἶχε ἐξασφαλίσει "τρία ἑκατομμύρια δολλάρια ἀμέσως καὶ τριακόσια ἑκατομμύρια γιὰ τὰ περαιτέρω". Κατὰ τὴν γνώμη τοῦ Σπίβακ, ἡ συνωμοσία ἀπέτυχε διότι σὲ μία κοινωνία ὅπου τὸ χρῆμα εἶναι θεός, ἔλλειπε ἡ ἰδεολογικὴ ἀφοσίωση. Ὠργανώθη τὸ πραξικόπημα σὰν νὰ ἐπρόκειτο γιὰ σύσταση μιᾶς καπιταλιστικῆς ἐπιχειρήσεως. Ὁ ἄνθρωπος ποὺ ἐπελέγει ἀπὸ τοὺς ἐπιχειρηματίες γιὰ τὴν μεταφορὰ τῶν ἐντολῶν τους, ἦταν ἕνας χρηματιστὴς, ὁ Gerald C. (Jerry) MacGuire, ὁ ὁποῖος ἄν καὶ ἐκέρδιζε 150 δολλάρια τὴν ἑβδομάδα, αἰφνιδίως εὑρέθησαν στὸν προσωπικό του τραπεζικὸ λογαριασμό, ἐμβάσματα ὕψους ἑκατὸ χιλιάδων δολλαρίων γιὰ "ἔξοδα". Ὁ MacGuire ἠργάζετο γιὰ ἕναν μεγάλο χρηματομεσίτη, τὸν Grayson M.-P. Murphy, διευθυντὴ τῶν ἑταιρειῶν Anaconda, Goodyear Tire, Bethlehem Steel καὶ διαφόρων τραπεζῶν ποὺ ἠλέγχοντο ἀπὸ τὸν Morgan, ὅπως ἡ New York Trust Co.

           

Τὸ πραξικόπημα ποὺ θὰ ἐξεδηλώνετο στὴν ἀμερικανικὴ πρωτεύουσα, θὰ ἐβασίζετο σὲ μία στρατιωτικὴ δύναμη πραιτωριανῶν ἀποστράτων, τὴν Ἀμερικανικὴ Λεγεώνα. Ἡ American Legion εἶχε ἱδρυθῆ στὶς 16 Φεβρουαρίου 1919 ἀπὸ 20 Ἀμερικανοὺς ἀξιωματικούς ποὺ εἶχαν συναντηθῆ στὸ Παρίσι ὅταν ἡ Εὐρώπη εὑρίσκετο ὑπὸ τὴν ἀπειλὴ τῆς διεθνοῦς ἐπαναστατικῆς προσπαθείας τῶν μπολσεβίκων τοῦ Λένιν. Μεταξὺ τῶν ἀξιωματικῶν αὐτῶν ἦταν ὁ Hamilton Fish, Jr.,ποὺ ἀργότερα προήδρευσε τῆς πρώτης ἐπιτροπῆς τοῦ Κογγρέσσου ἐρεύνης τῶν κομμουνιστικῶν δραστηριοτήτων, καὶ ὁ Grayson Murphy.

           

Ἡ American Legion  εἶδε τὸ φῶς χάριν τῶν προσπαθειῶν τῆς ἑταιρείας J.P. Morgan & Co. ἡ ὁποία καὶ τὴν ἐχρηματοδότησε. Ἐχρησιμοποιήθη δὲ στὶς ΗΠΑ στὸν μεσοπόλεμο γιὰ νὰ διαλύῃ τὶς ἀπεργιακὲς κινητοποιήσεις τῶν ἐργατῶν μὲ τὴν βία. Τὸ 1935, ὁ συνταγματάρχης William Easterwood, ὑποδιοικητὴς τῆς Λεγεῶνος, ἐταξίδευσε στὴν Ἰταλία καὶ ἀνεκήρυξε τὸν Μουσσολίνι ἐπίτιμο μέλος τῆς American Legion καὶ τὸν προσεκάλεσε στὸ προσεχὲς συνέδριό της. Τὸν Αὔγουστο τοῦ 1934 ἱδρύθη στὴν Νέα Ὑόρκη ἡ American Liberty League, ἀπὸ Ἀμερικανοὺς μεγαλοεπιχειρηματίες μὲ ταμία τοῦ συνδέσμου τὸν Grayson Murphy. Ἐπίσημος στόχος τους ἦταν "νὰ ἐναντιωθοῦν κατὰ τοῦ ῥιζοσπαστισμοῦ [τῆς κυβερνήσεως τοῦ 1933 τοῦ F.D. Roosevelt], νὰ διδάξουν σεβασμὸ γιὰ τὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα καὶ γιὰ τὴν ἰδιωτικὴ ἰδιοκτησία, γενικῶς δὲ νὰ ἐνθαρρύνουν τὴν ἰδιωτικὴ πρωτοβουλία" (βλ. Jules Archer, The Plot to seize the White House, 1976).

           

Οἱ ἔννοιες ποὺ ἐχρησιμοποίησαν οἱ συνωμότες ὡς ἰδεολογικὴ φρασεολογία γιὰ τὴν ἐπιβολὴ τῆς ἀμερικανικῆς δικτατορίας, τότε ὅπως καὶ τώρα ἦσαν : ἐλευθερία, ἀνθρώπινα δικαιώματα καὶ ἰδιοκτησία, καὶ ὡς ἡγέτη τους ἐπέλεξαν τὸν στρατηγὸ Smedley Butler. Ἄμεσοι στόχοι ἦσαν : α)Ἡ ἐξουδετέρωση (μέχρι καὶ δολοφονίας) τοῦ προέδρου Ροῦζβελτ. β) Ἡ ἐπαναφορὰ τοῦ χρυσοῦ ὡς χρηματιστικὴ βάση (gold standard) γιὰ νὰ ἐπανεύρουν τὰ χρήματά τους οἱ τράπεζες καὶ συνεπῶς οἱ καταθέτες.

Δημήτρης Κιτσίκης                                 20 Ἰουλίου 2015