292- Ἡ Ἁγιὰ Σοφιὰ καὶ τὸ ἑλληνοτουρκικὸ ῥαγισμένο σῶμα

292- Ἡ Ἁγιὰ Σοφιὰ καὶ τὸ ἑλληνοτουρκικὸ ῥαγισμένο σῶμα

Ἡ Ἁγιὰ Σοφιά, σκέτη ἑλληνικά, Ayasofya, σκέτη τουρκικά, ὄχι Ἁγία Σοφία, ὄχι Ναὸς τῆς Ὑπάτης Σοφίας τοῦ Ἐνσάρκου Λόγου τοῦ Θεοῦ ὄχι ἡ Sancta Sophia, Sancta Sapientia, Sainte Sophie, ὄχι ὡς βυζαντινὴ ἐκκλησία, ὀθωμανικὸ τέμενος ἤ μουσεῖο. Ἡ Ἁγιὰ Σοφιά-Ayasofya  σκέτη ἑλληνοτουρκική.

Γιὰ νὰ καταλάβῃ κανεὶς τὸν ψυχισμὸ τοῦ ἑλληνοτουρκικοῦ συνόλου, χρειάζεται νὰ μελετήσῃ  τὴν ἀφοσίωση Ἑλλήνων καὶ Τούρκων στὸ ἀξεπέραστο σύμβολο τῆς  Ἀγιὰ Σοφιᾶς. Ἡ Ἁγιὰ Σοφιὰ ἐκφράζει τὸ διαλεκτικὸ ἀντιφατικὸ καὶ τελικὰ συνθετικὸ σύνολο τοῦ ἑλληνοτουρκικοῦ σώματος. Αὐτὴ ἡ διαλεκτικὴ ποὺ παρέμεινε ἀπὸ τὴν Ἀρχαιότητα μέχρι σήμερα, μέσῳ τοῦ Σωκράτους, τοῦ Χριστοῦ καὶ τοῦ Μεβλανὰ Τζελαλεντὶν Ῥούμη, τὸ βασικὸ χαρακτηριστικὸ τῆς ἐποικοδομικῆς ἑλληνοτουρκικὴς σκέψεως.

Ἡ θεία κοινωνία τῶν Ὀρθοδόξων ποὺ ἐπέρασε καὶ στοὺς Τούρκους Ἀλεβῆδες, σὲ στάση προσοχῆς «ὀρθοὶ  ἀκούσωμεν τοῦ ἁγίου Εὐαγγελίου τὸ ἀνάγνωσμα» καὶ ποτὲ μὲ φραγκικὸ γονάτισμα ἤ περσικὴ προσκύνηση, ἐτοιμάζεται διαλεκτικὰ μὲ τὴν ἑξῆς ἐντυπωσιακὴ ἀντιφατικὴ φρασεολογία, ἀκαταλαβίστικη γιὰ τοὺς Δυτικούς: «Μελίζεται καὶ διαμερίζεται ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ, ὁ μελιζόμενος καὶ μὴ διαιρούμενος .Ὁ πάντοτε ἐσθιόμεος καὶ μηδέποτε δαπανώμενος».

Ὁ ἄλτερ ἔγκο τοῦ Ἴωνος Δραγούμη καὶ ὀνειροπόλος τῆς ἑλληνοτουρκικῆς ἑνότητος, ὁ Ἕλλην ἀξιωματικὸς Ἀθανάσιος Σουλιώτης-Νικολαϊδης, ἔγραφε τὸ 1908, ὡς παρατηρητὴς στὴν Κωνσταντινούπολη, εἰσερχόμενος στὴν Ἁγιὰ Σοφιὰ ποὺ ἐκείνη τὴν ἐποχὴ ἦταν ἀκόμη τζαμί. Παρατηρεῖ τὸν χότζα ποὺ, καθισμένος μὲ σταυρωτὰ τὰ πόδια διδάσκει σὲ μία πενηνταριὰ πιστοὺς ποὺ τὸν περιβάλλουν. Ὁ χότζας μιλᾷ μὲ ἁπλότητα καὶ γελᾷνε ὅλοι μαζί. Καὶ ὁ Σουλιώτης παρατηρεῖ : «Βέβαια ἡ διδασκαλία αὐτοῦ τοῦ χότζα ἐπέδρα πολὺ πραγματικώτερα ἀπὸ τοὺς μακαρονισμοὺς καὶ τὴν θεατρικότητα τῶν δικῶν μας ἱεροκηρύκων». Κὰ πιὸ πέρα σημειώνει στὸ σημειωματάριό του γιὰ «τὰ χριστιανικὰ ἀγιάσματα ποὺ πᾶνε καὶ τούρκισσες καὶ τὰ κομπολόγια [κομποσχοίνια  ἤ τεσμπίχ] τοῦ χότζα ποὺ πᾶνε καὶ χριστιανές. Γίνεσαι Τοῦρκος Κωνσταντῆ, ἄντρα μου νᾶ σὲ πάρω; Ἐσὺ γίνεσαι Χριστιανή, γυναῖκα νὰ σὲ πάρω;» Στὴν Πόλη παρατηρεῖ μὲ τρυφερότητα τὸν τρόπο ζωῆς τῶν Τούρκων προσθέτοντας:  «Τὸ ἴδιο καὶ οἱ Ῥωμηοί, ὅσοι δὲν φραγκοφέρνουν. Καὶ φραγκοφέρνουν περισσότεροι Ῥωμηοὶ ἀπὸ Τούρκους».

Ὁ ἀλεβῆς Μωάμεθ ὁ Πορθητὴς ὅταν ἀπηλευθέρωσε τὴν Πόλη ἀπὸ τοὺς φραγκευμένους οὐνῖτες Παλαιολόγους, ἐπανέφερε τὴν Ἁγιὰ Σοφιὰ στὸ ῥωμαίϊκο μεγαλεῖο της, διότι ἡ Σοφία τῆς Ἀνατολῆς εἶχε ἐπισήμως μετατραπῆ σὲ ῥωμαιοκαθολικὸ ναὸ ἀπὸ τὸ 1204 στὸ 1261 καὶ σὲ οὐνιτικὸ καθολικὸ ναὸ ἀπὸ τὸ 1438 στὸ 1453. Δὲν ἦτο δυνατόν, αὐτὸς ὁ συνεχιστὴς τῆς αὐτοκρατορίας τῆς Ῥώμης νὰ ἐκφρασθῆ διαφορετικὰ ἀπὸ τοὺς βυζαντινοὺς αὐτοκράτορες. Καὶ μάλιστα, γιὰ νὰ ὁλοκληρώσῃ καὶ νὰ ἐπεκτείνῃ τὸ βυζαντινό του ἔργου, ἔκτισε καὶ πάλι τὸν καταληστευμένο καὶ κατεστραμένο ναὸ ἀπὸ τοῦ Φράγκους τὸ 1204, τὴν Ἐκκλησία τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, τεραστίων διαστάσεων, σχεδὸν ὅσο ἡ Ἁγιὰ Σοφιά, ὅπου ἐνεταφιάζοντο οἱ πατριάρχες τῆς Ὀρθοδοξίας, ὅπως ὁ Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος,  ποὺ ἡ λάρνακα μὲ τὸ λείψανό του μετεφέρθη ἐκεῖ τὸ 438 ἕως ποὺ ἐκλάπη ἀπὸ τοὺς Φράγκους τὸ 1204.

Ὁ Πορθητὴς (1432-1481) ἠθέλησε λοιπὸν νὰ ταφῇ ἐκεῖ. Μόνον ποὺ οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι εἶχαν γίνει ἐρείπια. Γι αὐτὸ καὶ τὸ 1463-1470,  ἐζήτησε ἀπὸ Ἕλληνα ἀρχιτέκτονα, τὸν Χριστόδουλο, νὰ τὸ ξανακτίσῃ γιὰ νὰ τὸ ἀφιερώσῃ ὡς τζαμὶ στὸν Πορθητή  (Φατὶχ τζαμί), κρατῶντας ὅμως τὴ κρύπτη στὴν ὁποία εὑρίσκοντο οἱ τάφοι τῶν αὐτοκρατόρων.

Τὴν ἐποχὴ τοῦ Ἀβδοὺλ Χαμίτ, στὸ τέλος τοῦ ΙΘ΄αἰῶνος, ὁ τάφος τοῦ Πορθητοῦ ἠνοίχθη καὶ σὲ βάθος τριῶν μέτρων εὑρέθη σιδερένεια καταπακτὴ ἀπὸ ὅπου πέτρινη σκάλα ὁδηγοῦσε στὴν ὑπόγεια κρύπτη. Ἐκεῖ εὑρέθη ὁ πραγματικὸς μαρμάρινος τάφος ποὺ περιεῖχε τὸ ταριχευμένο σκήνωμα τοῦ Μωάμεθ, ἀποδεικνύοντας ὅτι ὁ Πορθητὴς εἶχε θελήσει ὡς Ῥωμαῖος αὐτοκράτωρ (σουλτάν-ἄλ-Ῥοὺμ καὶ Καῖσαρ-Κάϋσάρ) νὰ ταφῇ, κατὰ τὴν ἐπιθυμία τῆς χριστιανωρθοδόξου μητέρας του, βυζαντινὸς βασιλεύς, ἐν μέσῳ τῶν ἄλλων βυζαντινῶν αὐτοκρατόρων (κατὰ τὴν μαρτυρία τοῦ μεγάλου τούρκου πολιτικοῦ καὶ ποιητοῦ, Γιαχυὰ Κεμὰλ Μπεγιατλί).

Ὁ Θεσσαλονικιὸς ἀλεβῆς Μουσταφᾶ Κεμὰλ Ἀτατοὺρκ, γιὰ νὰ λύσῃ τὸν διαλεκτικὸ γόρδιο δεσμὸ τῆς ἑλληνοτουρκικὴς Ἁγιὰ Σοφιᾶς, ἀπεφάσισε νὰ τὸ μετατρέψῃ σὲ μουσεῖο. Ἀλλὰ οἱ ἐθνικισμοὶ καὶ τῶν δύο πλευρῶν ποὺ συνεχίζουν νὰ ὑποσκάπτουν τὴν ὀντότητα τοῦ ἑλληνοτουρκισμοῦ, μὲ προβλεπόμενο ἀποτέλεσμα τὸν διαμελισμὸ καὶ τῆς Τουρκίας καὶ τῆς Ἑλλάδος, δὲν ἡσυχάζουν. Ἔτσι τὸ 2007, ἕνας ἑλληνοαμερικανὸς πολιτικός, ὁ Chris Spirou ἵδρυσε μία ὀργάνωση, τὴν «Free Agia Sophia Council”, γιὰ τὴν ἐπαναφορὰ τοῦ κτίσματος σὲ χριστιανικὴ ἐκκλησία. Εἰς ἀπάντησιν, ὁ ἀντιπρόεδρος τοῦ Ἔρντογαν, ὁ Τουρκοκρής, πρώην ἑλληνόφων μουσουλμᾶνος, Bülent Arinç, τὸν Νοέμβριο τοῦ 2013, ὅταν ἐξέσπασε ἡ ἀντιδικία Φετουλλὰχ Γκυλέν - Ἔρντογαν, ἐζήτησε ἡ Ἁγιὰ Σοφιὰ νὰ ἐπανέλθη ὡς μουσουλμανικὸ τέμενος. Τὸ ἀποτέλεσμα εἶναι νὰ εἰσχωρήσῃ ὡς συνήθως, μεταξὺ τῶν δύο ἀντιμαχομένων ἀδελφῶν, Τούρκων καὶ Ἑλλήνων, οἱ Ῥῶσοι, οἱ ὁποῖοι γιὰ πολλοστὴ φορὰ ἐζήτησαν νὰ μεταφερθῇ ἡ Ἁγιὰ Σοφιὰ στὰ χέρια τους, ὡς ὀρθόδοξη ἐκκλησία, ὑποσχόμενοι νὰ ἀναλάβουν ὅλα τὰ ἔξοδα ἐπισκευῆς καὶ συντηρήσεως!

Δημήτρης Κιτσίκης                                   18 Ἀπριλίου 2016